Metaforen, ik vind ze vaak maar suf. Eindeloze vergelijkingen met dingen uit de natuur. Uitgekauwde uitdrukkingen. Ellenlang blijven hangen bij een blik of een gevoel. Vaak merk je ook goed dat de schrijver horen, zien, ruiken en voelen allemaal eventjes af wilde vinken.

Ik vermoed dat ik niet de enige autist ben met een afwijkende smaak op het gebied van metaforen. Een rondje internet leert dat vaak gedacht wordt dat autisten ze niet kunnen begrijpen. Maar wat neurotypische mensen hierover denken interesseert me eigenlijk niet zo. Wat zeggen neurodivergente mensen zelf?

Op Reddit vind ik twee draadjes hierover. Wat meteen opvalt is hoe gretig er gecorrigeerd wordt als iemand per ongeluk een verkeerde term gebruikt. Tsja, we zijn hier met neurospicy’s onder elkaar, dus: het moét kloppen! 🙂 De fijnslijperij blijft gelukkig vriendelijk van toon.
Even voor de goede orde: een metafoor is een vergelijking tussen twee ongelijke dingen, zonder daarbij het woord als te gebruiken. Tijd is geld, bijvoorbeeld. Een allegorie illustreert abstracte concepten, morele principes of complexe ideeën door middel van een symbolische voorstelling. De rode en blauwe pil uit de film The Matrix zijn hier een mooi voorbeeld van.

Dermestid-beetle vindt het maar flauw om bijvoorbeeld het blonde haar van een meisje te vergelijken met een korenveld: ‘Tuurlijk, het is blond en het golft en dus lijkt het erop. Maar voor mij voegt dat niks toe. Het voelt niet levendiger dan het simpelweg opsommen van die eigenschappen.’
StrangFrut zegt: ‘Vooral bij een belachelijke beeldspraak kan ik alleen maar aan de letterlijke woorden denken. Dat kan me irriteren. Maar van een goede metafoor kan ik wel genieten.’
Xeallos vindt metaforen vaak maar cheesy en kinderlijk.
Kirwacrossing heeft als enige moeite om ze te begrijpen: ‘Ze is geboren met een zilveren lepel in haar mond, waar slaat dat op? Voor mij is het net een vreemde taal!’
De anderen hebben geen moeite om metaforen te snappen en gebruiken ze zelf ook.
Marmosetohmarmoset wijst erop dat metaforen ook wel gebruikt worden om censuur te omzeilen. De aflevering ‘The Outcast’ van ‘Star Trek: The Next Generation’ refereerde daarom bijvoorbeeld via beeldspraak aan de vervolging van LHBTI-ers. Er mochten namelijk geen uitgesproken queer personages in de serie. Kijk, dan wordt het voor mij wél weer interessant.

Ik leg mijn vraag voor aan schrijver Renate Oude Nijeweme. Die zegt: ‘Het is een interessant gegeven om over na te denken. Natuurlijk kun je niet generaliseren, maar een gedachte-experiment kan nooit kwaad. Wellicht is de smaak van neurodivergente mensen als het gaat om metaforen wel anders omdat zij, naast dat ze snel kunnen schakelen, ook erg flexibel zijn in hun denken. De wereld past zich niet aan aan hen, waardoor ze gedwongen worden zichzelf continu aan te passen. Daardoor is een uitdagende metafoor voor hen makkelijker te plaatsen dan voor neurotypische mensen, die toch meer gewend zijn dat de wereld en dus ook de literatuur bij hen aansluit en daardoor een grote mate van conventionaliteit heeft.’
Autisten zijn vaak veellezers. Daardoor ligt de lat waarschijnlijk hoger. De eerste keer dat koffie slootwater genoemd wordt, vind je dat misschien nog spitsvondig. Als je het vaker leest, wordt het sleets. Ach nee! Niet wéér iemand met ogen als sterren! Verder stoort het autisten meer als een metafoor niet precies klopt.

Ik denk dat mijn afkeer van metaforen eigenlijk gewoon een afkeer is van slecht schrijverschap…

Eens vragen wat veellezer Laurier Hendricx hiervan vindt. Xij zegt: ‘Jeetje… Ik weet het niet… Volgens mij vind ik metaforen vaak heel mooi en interessant, maar soms vind ik dat ze de plank volkomen misslaan…? En dat ze doorslaan en de mist in gaan. Dat vind ik vaak wel grappig trouwens: Ja, die situatie bij die politieke partij is net zoals het schrijven van een boek, maar dan zonder dat de uitgever een rol speelt bij de distributie van de boeken, en zonder boekwinkels, en eigenlijk is het ook geen boek, maar een lezing, maar dan zonder publiek, en dan wel in het donker. Maar dat er dan wel een kaarsje bij de uitgang staat, maar dat blijkt dan toch niet de uitgang te zijn, maar een zijraam. Snap je?’

Verder lezen:
Artikel ‘Stereotype: Autisten kunnen geen beeldspraak begrijpen’ op de website van Autisme Digitaal
Wetenschappelijk artikel ‘Comprehension and generation of metaphors by children with autism spectrum disorder’
Een blog van Schrijfvis over dit onderwerp
Nog een blog van Schrijfvis hierover
Artikel ‘Versleten metaforen en mal taalgebruik’ in De Groene Amsterdammer
Duizelingwekkende metaforen, uit het boek ‘Volmaakte schrijvers schrijven niet’
Artikel ‘4 kenmerken van een goede metafoor’, tijdschrift Tekstblad